Kiedy powstała zapora w Solinie i jak zmieniła Bieszczady?

Zapora w Solinie jest największą tamą wodną w Polsce, będącą kluczowym elementem systemu gospodarki wodnej i produkcji energii w całych Bieszczadach. Jej powstanie miało fundamentalne znaczenie dla regionu, zarówno pod względem społeczno-kulturowym, jak i przyrodniczym, przekształcając krajobraz i wpływając na życie tysięcy ludzi już od zakończenia budowy w latach 60. XX wieku.

Kiedy powstała zapora w Solinie?

Inwestycja rozpoczęła się oficjalnie w 1960 roku, a pierwszy prąd popłynął z elektrowni już w marcu 1968 roku. Wszystkie prace zostały zakończone oraz przekazano obiekt do użytku w lipcu 1968 roku, a proces jej budowy trwał blisko 9 lat (1960-1968/69) [1][2][3][4]. Historii tej niezwykłej konstrukcji towarzyszył długi okres przygotowań – pierwsze projekty hydroenergetyczne dla rejonu Sanu powstały już w 1921 roku, jednak ich realizacja została wielokrotnie przerwana i wznawiana z uwagi na wydarzenia historyczne, w szczególności II wojnę światową [1][3][4].

Lokalizację zapory wybrano ze względu na unikalne warunki geologiczne – obecność bardzo odpornych na nacisk piaskowców, co potwierdzili m.in. światowej sławy specjaliści, w tym szwajcarski geolog Maurice Lugeon [1][3]. Budowa obejmowała prace fundamentowe w latach 1960–1964, a po nich wznoszenie ścian betonowych i zastosowanie nowoczesnych technologii hydroenergetycznych na skalę niespotykaną dotąd w Polsce [3]. Zaawansowana organizacja i ogrom skali inwestycji wymagały zaangażowania ponad 2 tysięcy robotników oraz nakładów szacowanych na około 1,5 miliarda złotych według ówczesnych cen [1][4].

Jak zapora w Solinie zmieniła Bieszczady?

Budowa zapory przyniosła ze sobą istotne przeobrażenia całego regionu Bieszczadów. Przede wszystkim doszło do wysiedlenia około 3000 mieszkańców, a wiele wsi, takich jak Solina, Zadział, Podkaliszcze, Taleśnica, Sanna czy Horodek, zostało na zawsze zatopionych pod wodami Zalewu Solińskiego [1][2]. To wydarzenie miało głęboki wpływ społeczny, kulturowy i materialny – wiązało się z likwidacją całych społeczności oraz utratą miejsc zamieszkania i dziedzictwa [1][2].

Budowa zapory i powstanie Zalewu Solińskiego radykalnie przeobraziła także środowisko naturalne: zmieniono bieg rzeki San, ukształtowanie terenu oraz mikroklimat. Utworzony sztuczny zbiornik wodny miał wpływ na hydrologię, krajobraz, a także faunę i florę obszaru – część siedlisk i roślinności została zalana, jednocześnie pojawiły się nowe nisze ekologiczne [1][2].

Znaczenie gospodarcze i funkcje zapory

Zapora w Solinie pełni szereg istotnych funkcji dla regionu. Głównym jej zadaniem jest produkcja energii elektrycznej – uruchomiona w marcu 1968 roku elektrownia wodna stanowi istotny element zaopatrzenia południowo-wschodniej Polski w energię [2][3]. Tama umożliwia również skuteczną regulację przepływu rzeki San oraz zapewnienie ochrony przeciwpowodziowej, zmniejszając zagrożenie powodziami w dolinie Sanu [1][2][3]. Zbiornik pełni też funkcję retencyjną wód przeciwwypływowych oraz jest miejscem rekreacji i rozwoju turystyki [2][4].

Rozwój infrastruktury, związany z realizacją tej inwestycji, przyczynił się do zwiększenia dostępności regionu, m.in. poprzez budowę około 57 km nowych dróg [4]. Zapora stała się jednocześnie jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych w Bieszczadach – Zalew Soliński działa jak magnes na turystów, stymulując powstanie nowych ośrodków wypoczynkowych, przystani i zaplecza rekreacyjnego [2][4].

Technologia i społeczne konsekwencje budowy zapory

Powstanie zapory było możliwe dzięki zastosowaniu nowoczesnych, jak na lata 60., technologii budowy betonowych konstrukcji hydrotechnicznych, a cały proces inwestycyjny był przedsięwzięciem o ogromnej skali logistycznej i społecznej [3]. Prace trwały nieprzerwanie przez niemal dekadę, co wymagało nie tylko pracy tysięcy ludzi, ale również koordynacji instytucji państwowych i nowych rozwiązań w zakresie gospodarki wodnej [1][3].

Konsekwencje społeczne tej inwestycji odczuwane są w regionie do dziś – wysiedlenia i przekształcenia krajobrazu wpłynęły na tożsamość oraz historię Bieszczadów. Mimo bolesnych zmian, zapora w Solinie stworzyła nowe perspektywy rozwoju gospodarczego, turystycznego i rekreacyjnego, przyczyniając się do nowego rozdziału w dziejach regionu [1][2][4].

Podsumowanie

Budowa zapory w Solinie rozpoczęła się w 1960 roku, a jej zakończenie nastąpiło w 1968 roku, co stanowiło kulminację kilku dekad planowania i prób modernizacji Bieszczadów [1][2][3][4]. Przeobraziło to nie tylko środowisko naturalne, lecz przede wszystkim życie lokalnych mieszkańców, starą strukturę społeczną i przyniosło trwałe zmiany w krajobrazie. Dzisiejszy obraz Bieszczadów jest nierozerwalnie związany z istnieniem tamy i Zalewu Solińskiego, których powstanie odmieniło region pod względem przyrodniczym, społecznym oraz gospodarczym.

Źródła:

• [1] https://www.national-geographic.pl/traveler/kierunki/zapora-w-solinie-ciekawostki/
• [2] https://solinadomki.com/blog/bieszczady/historia-zalewu-solinskiego/
• [3] https://wbieszczady.pl/jezioro-solinskie-i-okolice/zapora-wodna-w-solinie-ma-juz-55-lat-w-latach-szescdziesiatych-byla-to-jedna-z-najwiekszych-inwestycji-w-polsce-zdjecia-archiwalne/TuwK7fK7pAMleaGaGkPk
• [4] https://www.bryla.pl/solina-zapora
• [5] https://pl.wikipedia.org/wiki/Jezioro_Soli%C5%84skie